opusnummers

Opusnummers, in het Nederlands ook wel opusnummers genoemd, zijn nummers die een componist of zijn uitgever aan gepubliceerde werken heeft toegekend. Het woord opus komt uit het Latijn en betekent werk. In de gebruikelijke notatie staat het meestal als Op. gevolgd door een getal, soms met No. voor het stuk binnen die opus. Het systeem weerspiegelt doorgaans de publicatievolgorde en geeft niet noodzakelijk de volgorde van de schepping aan.

Geschiedenis en gebruik: In de 17e en 18e eeuw begonnen muziekuitgevers stukken te groeperen in opusseries om verkoop en verwijzing te vergemakkelijken. Soms kende de componist zelf de volgorde toe, maar vaker werd dit door de uitgever vastgesteld. Omdat opusnummers een commercieel systeem zijn, kunnen verschillende uitgaven verschillende opusnummers toewijzen aan hetzelfde stuk, en een opusnummer kan in latere edities opnieuw worden gebruikt. Hierdoor fungeren opusnummers als handig maar niet onfeilbaar hulpmiddel bij catalogisering.

Voorbeelden en praktische effecten: Veel bekende werken dragen een opusnummer. Beethoven’s Moonlight Sonata is Op. 27 No. 2; Chopin’s Etudes uit Op. 10 bestaan uit meerdere stukken (No. 1–6); Debussy’s Clair de lune uit Suite bergamasque heeft Op. 68 No. 3; Dvořáks Symfonie nr. 9 “From the New World” heeft Op. 95.

Beperkingen en aanvullende systemen: Veel componisten publiceerden zonder opusnummer, en sommige werken kregen postume toekenningen zoals Op. posth. Voor volledige identificatie worden vaak aanvullende catalogusreferenties gebruikt, zoals Köchelnummer voor Mozart, Hoboken voor Haydn, BWV voor Bach, of WoO voor stukken zonder opus.