onweersontwikkeling

Onweersontwikkeling is het proces waarbij convectie in de atmosfeer leidt tot de vorming van onweer en gerelateerde weerfenomenen zoals regen, hagel en bliksem. Typisch gaat het gepaard met de groei van cumulonimbuswolken, die zich ontwikkelen uit oudere wolken door warme, vochtige lucht die opstijgt. De ontwikkeling vereist voldoende instabiliteit en vochtigheid in de onderste lagen van de atmosfeer.

De kern van het proces is convectie: lucht stijgt, koelt af en condenseert, waarbij vrijgekomen latente warmte de opwarming van de opstijgende lucht versterkt en verdere stijging bevordert. Naarmate de wolk groeit, ontstaan sterke updrafts en later ook downdrafts die neerslag en uitladingen dragen.

Stadia: cumulusstadium waarin de wolk groeit; maturiteitstadium met sterke updrafts, neerslag, hagel en bliksem; uitdovingsstadium wanneer de stroming afneemt en downdrafts domineren.

Belangrijke omgevingsvoorwaarden: atmosferische instabiliteit (vaak gemeten als CAPE), voldoende vochtigheid in de lagere troposfeer en passende windsnelheden en -richtingen met hoogte (windschering). Triggers zoals oppervlakteverwarming, koude fronten of gebergten kunnen opstijgende beweging initiëren. LCL geeft hoogte aan waar condensatie optreedt.

Typen onweersbuien: enkele cellen (single-cell), meerdere cellen (multicell), supercell en lineaire systemen die squalllijnen vormen. De kans op gevaarlijke gevolgen hangt af van type en omgevingswindprofiel: supercells kunnen tornado's, zware hagel en krachtige winden veroorzaken; squalllijnen brengen brede neerslag en windvlagen.

Waarneming en voorspelling: radar- en satellietwaarnemingen geven real-time inzicht; numerieke modellen geven korte termijn voorspellingen. Indices zoals CAPE, LCL en windschering worden gebruikt bij het beoordelen van tornado- en hagelrisico. Nowcasting wordt toegepast voor snelle meldingen aan het publiek.