ontmoedigingsstrategie

Ontmoedigingsstrategie is een beleidsbenadering die bedoeld is om ongewenst gedrag af te schrikken door de kosten of nadelen voor de betrokkene te vergroten. Het doel is gedragsverandering te realiseren door consequenties eerder en duidelijk te maken.

De onderliggende opvatting is dat mensen handelen naar verwachting: als de kans op detectie en de straf of sanctie toeneemt, kiezen zij eerder voor alternatieven. Ontmoedigingsinstrumenten kunnen formele sancties omvatten zoals boetes of intrekking van privileges, maar ook informele druk zoals reputatieschade en maatschappelijke afkeur.

Instrumenten variëren van geldelijke sancties en beperkingen tot publieke informatiecampagnes en regels die activiteiten moeilijker maken. Technologieën zoals camera's, sensoren en digitale controles vergroten de kans op detectie en de snelheid van handhaving.

Effectiviteit hangt af van de zekerheid, de snelheid en de proportionaliteit van handhaving, en van de sociale context. Strikte maar onvoorspelbare maatregelen kunnen minder effect hebben dan duidelijke, consistente en proportionele sancties. Ook kunnen ontmoedigingsstrategieën ongewenste bijeffecten hebben, zoals verschuiving van het probleem naar andere domeinen of nadelige effecten voor kwetsbare groepen.

Discussies rond ontmoedigingsbeleid omvatten ethische overwegingen, rechtvaardigheid en effect op vertrouwen in overheden. In de praktijk worden ontmoedigings- en incentive-beleid vaak gecombineerd om gedragsverandering te bevorderen.

Toepassingsvelden zijn onder meer verkeer en verkeersveiligheid (boetes, snelheidscontrole), volksgezondheid (roken, alcohol, overmatig suikergebruik), milieu (vervuiling, afval), en arbeidsomstandigheden (sancties bij overtredingen).