onbeheersbare

Onbeheersbare is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat vertaald kan worden als unmanageable of uncontrollable. Het beschrijft zaken, verschijnselen of krachten die moeilijk of onmogelijk onder controle te houden zijn. De term wordt vaak gebruikt voor situaties waarin regulering, beheersing of beheersing onhaalbaar lijkt door complexiteit, omvang of impulsiviteit.

Etymologie en morfologie: onbeheersbare is opgebouwd uit het negatief prefix on- en het bijvoeglijk naamwoord beheersbaar (mogelijk te beheersen), met de achtervoeging -bare dat een eigenschap aanduidt. De vorm wordt doorgaans gebruikt vóór een zelfstandig naamwoord, bijvoorbeeld onbeheersbare chaos, onbeheersbare niveaus of onbeheersbare emoties. De verwante woordsoorten zijn beheersbaar (mogelijk te beheersen) en onbeheersbaarheid (unmanageability).

Gebruik en toepassingsgebieden: onbeheersbare wordt veel toegepast in journalistiek, wetenschappelijke en dagelijkse taal voor zowel fysieke als abstracte verschijnselen. Voorbeelden zijn onbeheersbare vlammen in een brand, onbeheersbare economische ontwikkelingen, onbeheersbare drukte of onbeheersbare woede. In sommige contexten kan het de verwachting impliceren dat controle mogelijk is met intensieve maatregelen, terwijl de term zelf die mogelijkheid juist afzwakt.

Synoniemen en verwante termen: beheersbaar (tegenovergestelde betekenis), onbeheersbaarheid (eenheid van unmanageability), onbeheerst is ook gerelateerd maar vaak meer gericht op uiting of gedrag dat ongecontroleerd is. De nuance tussen onbeheersbaar en onbeheerst ligt in de focus op potentieel vs. statutair gebrek aan controle.

Zie ook: beheersing, beheersbaarheid, onbeheersbaar gedrag.