nevenschikkends

Nevenschikkends is de term die in de Nederlandse grammatica wordt gebruikt voor nevenschikkende voegwoorden. Deze voegwoorden verbinden twee onderdelen van gelijke rang, zoals twee hoofdzinnen, twee zinsdelen of twee woorden die dezelfde syntactische functie hebben. Het hoofdkenmerk is dat ze geen afhankelijkheidsrelatie creëren tussen de delen; elk deel behoudt zijn eigen grammaticale status.

De belangrijkste nevenschikkende voegwoorden zijn en, of, maar, want en dus. Ze worden gebruikt om adding, alternatieven, tegenstelling of gevolg aan te geven. Voorbeelden: Ik ga naar de markt en hij blijft thuis; Wil je thee of koffie? Het regende, maar we gingen toch naar buiten; Hij heeft geen tijd, dus hij komt later; Ze werkte hard, want ze wilde slagen.

Er zijn ook minder vaak gebruikte vormen zoals doch, die in formelere of literaire teksten kan voorkomen en soms als archaïsch beschouwd wordt. Nevenschikkende voegwoorden kunnen zowel woorden als zinsdelen of hele zinnen met elkaar verbinden, zolang de verbonden onderdelen maar van gelijke soort zijn.

Punctuatie speelt een rol bij het gebruik: bij het koppelen van twee hoofdzinnen met een nevenschikkend voegwoord staat vaak een komma voor het voegwoord, bijvoorbeeld in "Het regende, maar we gingen naar buiten." In eenvoudiger of korte zinnen kan de komma ontbreken. Nevenschikkende voegwoorden staan tegenover onderschikkende voegwoorden, die wel een ondergeschikte relatie tussen delen aangeven en een andere woordvolgorde vereisen.