kemikalietolerance

Kemikalietolerantie is de capaciteit van organismen, populaties of systemen om bestand te zijn tegen blootstelling aan chemische stressoren, zoals pesticiden, zware metalen, oplosmiddelen en industriële verbindingen. Het begrip wordt gebruikt in toxicologie en ecologie om verschillen in gevoeligheid tussen soorten, populaties en levensstadia te begrijpen en om milieueffecten beter te kunnen evalueren.

Tolerantie ontstaat door diverse mechanismen. Biochemisch kan detoxificatie sneller verlopen via enzymen zoals cytochroom P450 en glutathion-S-transferasen; ionen en eiwitten kunnen toxische verbindingen sequesteren of uit cellen verwijderen. Ook veranderingen in doelwitmoleculen, verhoogde DNA-herstelcapaciteit en fysiologische aanpassingen spelen een rol. Tolerantie kan aangeboren zijn (innate) of verworven door blootstelling, acclimatie of genetische adaptatie naar evolutie op populatieniveau.

Verworven tolerantie ontstaat wanneer populaties zich aanpassen aan herhaalde blootstelling of acclimatie optreedt bij individuele organismen. Omgekeerd blijft acuut gedrag soms onveranderd bij korte blootstelling ondanks langere termijn adaptieve veranderingen.

In risicobeoordeling en milieubeheer wordt tolerantie gebruikt om gevoeligheid te vergelijken en onzekerheden in concentratie–effectrelaties te interpreteren. Veelgebruikte maatstaven zijn EC50, LC50, NOEC en LOEC, die verschillen tussen soorten en levensstadia aangeven.

Voorbeelden omvatten waterorganismen die bepaalde pesticiden of metalen beter kunnen verdragen, en planten of microben die toxische stoffen kunnen verteren of accumuleren. Een hoge tolerantie betekent niet noodzakelijk dat een systeem veilig is; tolerante soort kan nog steeds ecologische functies beïnvloeden of bioaccumuleren.