karikatuur

Een karikatuur is een beeldende of tekstuele voorstelling waarin kenmerkende gelaatstrekken of gedragingen van een persoon of groep overdreven worden weergegeven, met humoristisch of kritisch doel. Karikaturen vergroten herkenning door uitdrukkingsaspecten zoals gezichtsvorm, houding en attributen uit te vergroten of te versterken. Vaak gaat het om satire op macht, politiek of maatschappelijke thema’s, maar karikatuur kan ook louter vermaken.

Historisch ontstond karikatuur als techniek in de Europese beeldende kunst en werd het in de 18e en 19e eeuw een belangrijk middel in kranten en tijdschriften. Politieke cartoons brachten actuele gebeurtenissen onder de aandacht. Bekende vroege karikaturisten zijn Honoré Daumier (Frankrijk) en James Gillray (Verenigd Koninkrijk); in de Verenigde Staten speelde Thomas Nast een leidende rol. In Nederland voegden cartoonisten als Albert Hahn bij aan het publieke debat.

Techniek en stijl variëren, maar karikaturen kenmerken zich door een eenvoudige, vaak gestileerde voorstelling met overdreven kenmerken, zodat de persoon direct herkenbaar blijft. Ze kunnen als tekeningen, cartoons, of digitale beelden voorkomen, en gaan soms gepaard met korte teksten of onderschriften. In veel media voorzien ze politiek of sociaal commentaar.

Juridisch en ethisch kader verschilt per land. Karikatuur valt doorgaans onder vrijheid van meningsuiting, maar kan leiden tot controverses rondom laster, privacy of stereotypering. In het digitale tijdperk verspreiden karikaturen zich ook via memes en sociale netwerken, wat de maatschappelijke impact vergroot.