gedragmodellen

Gedragmodellen zijn representaties die helpen begrijpen, verklaren en voorspellen hoe mensen of andere actoren zich in een situatie gedragen. Ze combineren aannames over motivatie, cognitie, perceptie en omgevingsfactoren om gedragskeuzes te beschrijven en uitkomsten te voorspellen. Gedragmodellen worden toegepast in de sociale wetenschappen, marketing, ergonomie, onderwijs, gezondheidszorg en technologische systemen.

Er bestaan verschillende benaderingen. Theoretische of model-gebaseerde benaderingen gebruiken expliciete aannames en relaties, zoals de Theory of Planned Behavior, het COM-B-model of het Health Belief Model. Data-gedreven modellen gebruiken statistische methoden of machine learning om patronen in waargenomen gedrag te leren, vaak zonder sterke theoretische uitspraken. Daarnaast zijn procesmodellen, cognitieve architecturen en agentgebaseerde modellen veelgebruikt.

Bij de bouw van een gedragmodel worden doelstellingen gedefinieerd, relevante constructen geselecteerd, gegevens verzameld en gekozen wiskundige of regellijnen opgesteld. Parameters worden geschat en het model wordt gevalideerd met onafhankelijke data. Prestaties worden geanalyseerd via voorspellingsaccuraatheid, validiteitschecks en gevoeligheidsanalyses.

Toepassingen zijn onder meer het voorspellen van consumentengedrag, het ontwerpen van gepersonaliseerde interventies in volksgezondheid, verkeersveiligheidscampagnes, evaluatie van beleid, en het sturen van adaptieve gebruikersinterfaces en robots.

Beperkingen omvatten contextafhankelijkheid, vereenvoudiging van complex gedrag, biases in data en problemen met generaliseerbaarheid. Ethische overwegingen betreffen privacy, toezicht-achtige toepassingen, bias en de transparantie van modellen.

Veel gebruikte voorbeelden zijn de Theory of Planned Behavior, het Health Belief Model en agentgebaseerde simulaties die interacties tussen individuen en omgevingen onderzoeken.