functiegroep

Een functiegroep is een specifieke groep atomen binnen een molecuul die de belangrijkste chemische eigenschappen en reactiviteit van de stof bepaalt. In de organische chemie fungeert een functiegroep als de kern van de molecule: de aanwezigheid van een bepaalde groep stuurt het type verbinding en het gedrag bij reacties. Een molecuul kan meerdere functiegroepen bevatten, waardoor de chemische eigenschappen complex kunnen zijn.

Functiegroepen spelen een cruciale rol bij de systematische naamgeving van verbindingen. De aanwezigheid van een bepaalde groep beïnvloedt vaak de uitgangen van de naam en het soort reacties dat verwacht mag worden. Moleculen kunnen daarom polyfunctioneel zijn, wat leidt tot meerdere mogelijke reactieroutes en een hoger niveau van reactiviteit.

Veelvoorkomende functiegroepen zijn onder andere hydroxyl (-OH) in alcoholen; carbonylgroepen die zich onderscheiden in aldehyden (-CHO) en ketonen (>C=O); carboxyl (-COOH) in carbonzuren; amino (-NH2) in amines; halogeen (-X, bijvoorbeeld -F, -Cl, -Br, -I); en nitro (-NO2). In de biochemie zijn ook belangrijke groepen fosfaat (-PO4^3-), sulfhydryl (-SH) en amide (-CONH2).

Functionele groepen beïnvloeden niet alleen reactiviteit, maar ook fysische eigenschappen zoals polariteit en oplosbaarheid. De combinatie en positie van verschillende groepen in een molecuul bepaalt hoe het zich gedraagt in reacties en in verschillende omgevingen, wat centraal staat in zowel synthetische als biologische chemie.

Samengevat vormen functiegroepen de chemische reactiviteitskern van organische verbindingen en sturen zij klassering, naamgeving en reactionair gedrag.