dwangachtige

Dwangachtige is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat wordt gebruikt om kenmerken van dwang of drang aan te duiden. Het verwijst naar gedachten of gedragingen die men als verplichtend ervaart en die soms als tijdrovend of irrationeel worden gezien. Dwangachtige neigingen komen zowel voor in het dagelijks leven als in een medische context.

In de psychologie en psychiatrie beschrijven dwangachtige neigingen vaak repetitieve, ritualistische handelingen die iemand doet om angst te verminderen of een gevreesde gebeurtenis te voorkomen. Voorbeelden zijn herhaald controleren, opruimen of tellen. Wanneer deze dwang gepaard gaat met obsessieve gedachten en het dagelijks functioneren ernstig belemmert, kan dit duiden op een dwangstoornis (obsessief-compulsieve stoornis, OCD). In OCD worden doorgaans onderscheid gemaakt tussen obsessies (intrusieve, onaangename gedachten) en compulsies (dwanghandelingen die voorkomen dat die gedachten te veel ruimte krijgen).

Het woord is afgeleid van dwang en het achtervoegsel -achtig; het kan zowel descriptief worden gebruikt als klinisch. Op zichzelf is 'dwangachtige' geen formele diagnose. Behandeling van klinische dwangachtige verschijnselen omvat vaak cognitieve gedragstherapie, met exposure en responspreventie, en soms medicatie zoals selectieve serotonineheropnameremmers.