doelmolecuul

Doelmolecuul is een term die wordt gebruikt in moleculaire ontwerp- en farmaceutische contexten. Het verwijst naar het hypothetische of daadwerkelijk gewenste molecuul dat als doel dient in een ontwerp- of optimaliteitsproces. Het doelmolecuul fungeert als referentiepunt voor eigenschappen zoals bindingsspecificiteit, actiewerkingsduur en farmacokinetische kenmerken.

De term is van Nederlandse oorsprong en wordt in literatuur en didactiek gebruikt naast Engelse termen zoals lead compound en target molecule. In essentie onderscheidt men het doelmolecuul van alternatieve moleculen die haalbaar zijn in de vroege ontdekkingsfase.

In structureel gebruiksgericht ontwerp dient het doelmolecuul als object voor evaluatie. Ontwikkelingsworkflows zoals moleculaire docking, vrije-energie berekeningen en patroonherkenning streven ernaar kandidaten te benaderen die voldoen aan het doelmolecuul. Het kan ook een ideaal representatie zijn van gewenste interacties, zoals specifieke hydrogen-bonding netwerken of hydrophobe contacts.

Kenmerken van het doelmolecuul omvatten gewenste bindingsaffiniteit, selectiviteit, en relevante ADMET-kenmerken. Soms wordt het als een ideaal vertegenwoordigd in termen van een farmacophore-model of genomische constraints, in plaats van een enkel bestaand molecuul.

Het concept helpt bij communiceren van doelstellingen tussen chemici, biologen en pharmacologen. In de praktijk wordt het doelmolecuul regelmatig aangepast naarmate meer data beschikbaar komen.

In Engelse literatuur wordt bijna uitsluitend gesproken over target molecule of lead compound, maar in het Nederlands dient doelmolecuul als lokaal begrip.