dichtheidsbepaling

Dichtheidsbepaling omvat het bepalen van de dichtheid van een stof, component of medium, oftewel de massa per volume-eenheid. In de praktijk gaat het om verschillende definities: absolute dichtheid (massa per geometrisch volume), bulkdichtheid (massa per bulk of vol volume inclusief lucht- of porievormen) en deeltje- of solide dichtheid (dichtheid van het vaste materiaal zonder poriën). Dichtheid hangt af van temperatuur en druk en is een belangrijke eigenschap voor ontwerp, kwaliteitscontrole en procesbeheersing.

Bij vaste stoffen worden vaak methoden toegepast die snelle en reproduceerbare resultaten opleveren. De Archimedes-methode maakt gebruik van vloeistofverdringing: het object wordt gewogen in lucht en in een vloeistof, waarna de volumeverhouding bepaalt wordt. Een pycnometer meet het volume van een vaste stof via een bekende vloeistofmassa. Voor de ware deeltjesdichtheid wordt soms gaspycnometrie toegepast. Bij poreuze materialen wordt onderscheid gemaakt tussen bulkdichtheid (inclusief poriën) en deeltjesdichtheid (zonder poriën), met speciale technieken zoals pycnometrie of gaspycnometrie.

Bij vloeistoffen wordt de dichtheid veelal bepaald met hydrometers, vibratietubedichtheidsmeters of automatische densiteitmeters, meestal bij gecontroleerde temperatuur. Dichtheid van vloeistoffen is sterk temperatuurafhankelijk, waardoor temperatuurcorrecties essentieel zijn. Voor gassen geldt vaak de menging en toestand via de algemene gaswet of gespecialiseerde densiteitsmeters.

Toepassingen variëren van materiaalengineering en kwaliteitscontrole tot geotechniek en chemische processen. Er bestaan talrijke normen en standaardmethoden (ISO, ASTM en andere) die richtlijnen geven voor het kiezen van instrumenten, kalibratie en rapportage van dichtheidsmetingen.