demobilisatie

Demobilisatie is het proces waarbij een leger na een periode van mobilisatie of oorlog terugkeert naar een peacetime toestand. Het omvat het ontslaan van personeel, het ontmantelen of herplaatsen van eenheden, en het terugbrengen of herbestemmen van materieel en faciliteiten. Demobilisatie vindt doorgaans plaats in fasen en wordt geregeld door wetgeving, begrotingen en operationele planning.

Tijdens demobilisatie worden actief dienstplichtige en reservisten ontslagen of teruggegeven aan de burgermaatschappij, kunnen eenheden worden ontbonden of teruggebracht naar paraatheid, en wordt overtollig materieel verkocht, opgeslagen of overgedragen aan reserves. Daarnaast vinden reorganisatie van logistiek, herallocatie van personeel en aanpassingen van infrastructuur en huisvesting plaats. In het proces kunnen also beleidmaatregelen ontstaan gericht op sociale en economische transitie.

Economische en maatschappelijke effecten zijn significant. Demobilisatie verlaagt de militaire uitgaven en kan leiden tot werkloosheid onder veterane groepen; overheden voeren re-integratieprogramma's, opleidingsinitiatieven en veteranenzorg uit om de overgang naar het civiele leven te vergemakkelijken. Ook speelt de werving van civiele arbeidskrachten en de aanpassing van lokale gemeenschappen een rol.

Internationaal verloopt demobilisatie vaak binnen vredesprocessen en verdragen en vereist afstemming met bondgenoten. Het verschilt van ontwapening: demobilisatie richt zich op terugtrekking van personeel en herstructurering van de strijdmacht, terwijl ontwapening zich richt op het verlagen van wapenvoorraden en systemen.

Historisch heeft demobilisatie vooral betrekking op grootschalige oorlogen zoals de Tweede Wereldoorlog, toen enorme legermachten de strijdmacht afbouwden. In moderne naties heeft de verschuiving naar professionele legers de demobilisatie-processen subtieler gemaakt, maar de kern blijft hetzelfde: terugkeer van mensen en goederen naar civiel gebruik na mobilisatie.