deductief

Deductief is een term uit de logica en het bredere vakgebied van redeneren, verwijzend naar een manier van denken waarbij de conclusie noodzakelijk volgt uit de premissen. Bij een geldig deductief argument is het ondenkbaar dat de premissen waar zijn en de conclusie onwaar. Als de premissen echter onwaar zijn of de redenering ongeldig, kan de conclusie mogelijk onwaar zijn, zelfs bij deductief redeneren.

In wiskunde, logica en filosofie wordt deductief redeneren gebruikt om stellingen te bewijzen en systemen te begrijpen. Kenmerken zijn geldigheid (validiteit) en, wanneer premissen werkelijk waar zijn, soundness (plaatselijk: de conclusie is gegarandeerd waar). Typische vormen van deductief redeneren zijn onder meer syllogismen en de modus ponens: als P dan Q; P; dus Q. Een bekend voorbeeld is: Alle mensen zijn sterfelijk; Socrates is een mens; dus Socrates is sterfelijk.

Deductief redeneren staat tegenover inductief redeneren, waarbij conclusies probabilistisch zijn en gebaseerd op waarnemingen of voorbeelden. Inductie levert waarschijnlijkheidsclaims in plaats van zekerheid. In de praktijk combineren onderzoekers vaak beide benaderingen: deductie voor logische structuur en inductie voor kennis over de wereld.

Het woord deductief komt uit het Latijn deductivus, via het Frans, en wordt in het Nederlands gebruikt voor redeneringswijzen, argumenten en methodes die streven naar noodzakelijke conclusies uit voorafgaande premissen. Verwante termen zijn deductie, deductieve methode en syllogisme.