probabilistisch

Probabilistisch is een term uit de wiskunde, statistiek en data-analyse die verwijst naar alles wat met waarschijnlijkheden en kansrekening te maken heeft. In een probabilistische benadering wordt onzekerheid systematisch gemodelleerd met kansverdelingen in plaats van met vaste, deterministische uitkomsten. Voorspellingen en schattingen worden daardoor vaak uitgedrukt als kansen of verdelingen over mogelijke uitkomsten.

Kernbegrippen zijn onder meer kansverdeling, randomvariabele en waarschijnlijkheidsmodel. Probabilistische modellen beschrijven wat kan gebeuren en met welke waarschijnlijkheid. Er bestaan verschillende benaderingen voor analyse en inferentie, waaronder frequentistische statistiek en Bayesiaanse statistiek: bij de Bayesiaanse aanpak wordt kans geïnterpreteerd als een graad van kennis en werkt men met prior en posterior.

Historisch gezien ontstond probabiliteit in de 17e eeuw met werken van Pascal en Fermat en werd de theorie later geformaliseerd door Kolmogorov met zijn axioma’s. In de praktijk worden probabilistische methoden toegepast in onder meer wetenschap, engineering, informatica en financiële modellering.

Toepassingen en voorbeelden: weersvoorspellingen en risicoanalyse, financiële modellering, kwaliteitscontrole en machine learning (bijv. Bayesiaanse netwerken, probabilistische programmering). Een belangrijk onderscheid is tussen deterministische en probabilistische modellen die onzekerheid expliciet opnemen. Uitdagingen omvatten interpretatie van onzekerheid, schaars of incompleet data, en rekenlast bij complexe probabilistische modellen of Monte Carlo-simulaties.