bètaréceptoragonisten

Een bètaréceptoragonist is een farmacologisch middel dat bindt aan en de activiteit van β-adrenerge receptoren stimuleert. Deze receptoren bevinden zich in verschillende weefsels en worden onderverdeeld in β1, β2 en β3, elk met een kenmerkende lokalisatie en respons. Activatie van deze receptoren verhoogt het cAMP-niveau in de cel via Gs-proteïne, wat leidt tot uiteenlopende fysiologische effecten. β1-receptoren komen vooral voor in het hart en versterken hartslag en contractiliteit; β2-receptoren bevinden zich onder meer in de longen en glad spierweefsel en veroorzaken bronchodilatatie en ontspanning van gladde spieren; β3-receptoren komen voornamelijk voor in vetweefsel en zijn betrokken bij lipolyse.

In de kliniek worden β2-agonisten vooral gebruikt bij astma en COPD om bronchospasmen te verlichten. Kortwerkende β2-agonisten zoals salbutamol (albuterol) en terbutaline bieden snelle verlichting (rescue-middelen); langwerkende β2-agonisten zoals salmeterol en formoterol worden vaak gebruikt voor onderhoudscontrole, meestal in combinatie met inhalatiecorticosteroïden. β1-agonisten zoals dobutamine worden ingezet om de cardiale output te verhogen bij hartfalen of bepaalde vormen van shock. Tijdens noodsituaties kunnen middelen met gecombineerde β-werking, zoals adrenaline (epinefrine), of noradrenaline (norepinefrine), toegepast worden bij anafylaxie en ernstige hypotensie.

Bijwerkingen zijn onder meer tachycardie, tremor en nervositeit; systemische β2-agonisten kunnen ook hypokaliëmie of hyperglycemie veroorzaken. Het toedieningsspectrum varieert van inhalatie (lokale effecten, minder systemische bijwerkingen) tot orale of intraveneuze vormen. Contra-indicaties en voorzichtigheid zijn afhankelijk van de receptorselectiviteit en de klinische context.