bronmaterialiteit

Bronmaterialiteit, oftewel source materiality, is de aandacht voor de tastbare, fysieke vorm van bronnen die onderzoekers gebruiken. Het begrip benadrukt dat bronnen niet louter inhoudelijke teksten zijn, maar ook materiaaleigenschappen die betekenis, betrouwbaarheid en toegankelijkheid beïnvloeden. Voorbeelden van bronmateriaal zijn manuscripten, inscripties, objecten, foto- en filmnegatieven, audio-opnamen en digitale bestanden.

De materialiteit van bronnen omvat verschillende dimensies. De materialiteit van het ondersteunende medium (papier, perkament, klei, steen, metaal, digitale dragers) en de productie- en bewerkingsprocessen (schrijven, drukken, graveren, kopiëren) spelen een rol. Verder gaan onderzoekers kijken naar conditie, gelijktijdige annotaties en marginalia, provenance en eigenaarstransacties, conserveringsstatus en opslagomstandigheden. Digitale bronnen brengen bijkomende aspecten met zich mee, zoals metadata, formaten, migratie en risico’s zoals veroudering van hardware en softwarehulpbronnen.

Het belang van bronmaterialiteit ligt in de interpretatie en reconstructie van het verleden. Fysieke kenmerken geven vaak context: marginaal samenvattingen in een manuscript, sporen van verbruik op een artefact, inkleuring en verflagen op schilderijen, of kopieergerelateerde fouten. Digitale reproduceerbaarheid kan de perceptie van authenticiteit en autoriteit beïnvloeden, terwijl conservering en digitalisering de toegankelijkheid vergroten maar ook onderscheidende materiaal cues kunnen verbergen.

In onderzoek en archivistiek is aandacht voor bronmaterialiteit een integraal onderdeel van kritisch brononderzoek en museale en digitale duurzaamheid. Het is vaak een samenwerkingsgebied tussen geschiedenis, kunstgeschiedenis, conservatie en digitale humanities.