beslissingsmethoden

Beslissingsmethoden zijn systemen en technieken die besluitvorming ondersteunen door structuur, analyse en transparantie aan te brengen bij het kiezen tussen alternatieven. Ze worden toegepast bij besluiten onder onzekerheid en bij complexe afwegingen tussen meerdere criteria. Binnen de literatuur worden ze vaak ingedeeld naar doel en aanpak: normatieve (preskriptieve) benaderingen die aangeven hoe een beslissing idealiter genomen zou moeten worden, en descriptieve of empirische benaderingen die beschrijven hoe beslissingen in de praktijk tot stand komen.

Belangrijke families van beslissingsmethoden omvatten verschillende benaderingen. Normatieve methoden omvatten decision analysis en risicobeoordeling, die formaliseren wat de beste keuze is onder aannames over waarschijnlijkheden en utiliteit. Multi-criteria decision analysis (MCDA) omvat methoden zoals AHP, TOPSIS, ELECTRE en PROMETHEE, die meerdere criteria in overweging nemen bij de ranking van alternatieven. Daarnaast vallen optimalisatie en wiskundige modellering, zoals lineaire en integer programming, onder beslissingsmethoden om resources efficiënt toe te wijzen. Probabilistische en risicogebaseerde analyse, waaronder Monte Carlo-simulaties en besluitkte theoretische benaderingen, modelleren onzekerheid expliciet. Tot slot zijn kwalitatieve en participatieve methoden zoals Delphi, nominale groepstechniek en gestructureerde brainstormsessies ook wijdverbreid in beleids- en organisatiebeslissingen.

Het proces omvat meestal het definiëren van doel en scope, het identificeren van alternatieven en criteria, het verzamelen van relevante data, het toepassen van de gekozen methode, het interpreteren van de uitkomsten en het uitvoeren van gevoeligheids- en robuustheidsanalyses.

Toepassingen komen voor in bedrijfsvoering, engineering, publieke sector en gezondheidszorg, waar betere afgewogen keuzes leiden tot betere prestaties en risicobeheersing. Beperkingen zijn onder meer afhankelijkheid van data, subjectiviteit bij beoordelings- en gewichttoekenningen, en de noodzaak van transparante communicatie van aannames en onzekerheden.