basiswerkwoorden

Basiswerkwoord is de canonieke basisvorm van een Nederlands werkwoord, meestal de infinitief. Het fungeert als lemma in woordenboeken en als referentievorm voor alle afleidingen en vervoegingen. In grammaticale beschrijvingen verwijst basiswerkwoord naar de onverbogen vorm waaruit de verschillende tijden en wijzen worden gevormd.

In lexicografie en taalonderwijs wordt het basiswerkwoord gebruikt als de entryvorm waarmee het woord opgenomen en teruggevonden wordt. Voorbeelden zijn lopen, maken, zijn, lezen. Infinitieven eindigen doorgaans op -en, soms op -eren of -eren-achtige vormen zoals organiseren of trainen; de kern van het werkwoord blijft echter de basisvorm waaruit de stam voor vervoeging afgeleid wordt.

Het omzetten van een basiswerkwoord naar vervoegde vormen gebeurt meestal door de -en te verwijderen en de stam te gebruiken als basis voor de verschillende vervoegingen. Bij regelmatige werkwoorden levert dit eenvoudige patronen op, bijvoorbeeld lopen: ik loop, jij loopt, wij lopen. Bij andere werkwoorden kan de stam variëren of klankveranderingen ondergaan, vooral bij sterke of onregelmatige werkwoorden. Voorbeelden met stemveranderingen zijn lezen (ik lees, jij leest) en staan (ik sta, jij staat). Sommige werkwoorden vertonen meer uitzonderingen en hangen af van de groep waartoe ze behoren, zoals zijn, hebben en worden, die als bijzonder onregelmatig worden beschouwd.

Samengevat is het basiswerkwoord de fundamentele, dictionary‑vorm van een werkwoord die als uitgangspunt dient voor alle vervoegingen. Het begrip komt veel voor in taalbeschrijvingen en leerboeken en vormt de basis voor systematische analyse van Nederlandse werkwoorden.