agnostische

Agnostische is een bijvoeglijk naamwoord dat betrekking heeft op agnostisme, een epistemologische positie over kennis, met name wat betreft het bestaan van God of de aard van de werkelijkheid. In het dagelijks taalgebruik verwijst het vaak naar een houding waarbij men twijfelt aan de mogelijkheid om definitieve kennis over deze onderwerpen te verwerven. Een agnostisch standpunt gaat dus meer over wat men als kenbaar beschouwt dan over wat men persoonlijk gelooft.

Etymologie en geschiedenis: de term komt van het Griekse agnōstos, ‘onbekend’. In de moderne westerse filosofie werd agnosticisme vooral populair gemaakt in de 19e eeuw door de filosoof Thomas Henry Huxley, die het begrip “agnostisch” introduceerde. Het woord is sindsdien in veel talen, waaronder het Nederlands, ingeburgerd.

Varianten en nuances: binnen het agnosticisme bestaan nuanceverschillen. Zwak of negatief agnosticisme houdt in dat men geen kennis bezit over metaphysische claims en de vraag onbepaald laat. Sterk of positief agnosticisme beweert dat dergelijke kennis principieel onmogelijk is. Agnosticisme kan toegepast worden op religie, maar ook op andere onbeantwoorde vragen over het universum of wetenschap.

Relatie tot atheïsme en theïsme: agnostisme onderscheidt zich van geloofsstandpunten. Men kan agnostisch zijn ten opzichte van God terwijl men atheïstisch of theïstisch blijft in geloofspositie, bijvoorbeeld als men een “agnostisch atheïsme” of een “agnostisch theïsme” uitdrukt — geloof zonder zekere kennis van het bestaan of niet-bestaan van God.

Nederlandse context: in het Nederlands wordt agnostisch gebruikt om zowel persoonlijke houding als beschrijving van een standpunt uit te drukken. Het begrip komt veelvuldig voor in religie-, filosofie- en wetenschapsgesprekken en kan gecombineerd worden met termen die belijden of twijfel aangeven.