Urineconcentratie

Urineconcentratie verwijst naar het vermogen van de nieren om urine te verdikken of te verdunnen, afhankelijk van de waterbalans en de osmotische lading in het lichaam. Het wordt meestal uitgedrukt in urine-osmolaliteit (mOsm/kg) of in urine-specific gravity (SG). In een gezonde volwassene varieert urine-osmolaliteit doorgaans van ongeveer 50 tot 1200 mOsm/kg, afhankelijk van vochtinname en hormonale regeling. Een geconcentreerde urine kan bij uitdroging hogere waarden bereiken, terwijl een verdunde urine bij overmatige waterinname of bepaalde aandoeningen lage osmolaliteit vertoont.

Fysiologie: de concentratie van urine vindt plaats in de niertubuli, met name in de lus van Henle en de verzamelkanalen. Door countercurrent multiplication ontstaat een medullair osmoot gradient dat water uit het verzamelkanaal terugtrekt via aquaporine-2-kanalen wanneer vasopressine (antidiuretisch hormoon) aanwezig is. Vasopressine wordt geproduceerd in de hypothalamus en afgegeven door de hypofyse achterkwab bij een verhoogde plasma-osmolaliteit of een verlaagd bloedvolume. Ureumrecycling en de bijzondere structuur van de medulla versterken dit gradient. Aldosteron beïnvloedt natriumreabsorptie en heeft daarmee een indirect effect op het concentratievermogen.

Diagnostische betekenis: afwijkingen in urineconcentratie kunnen wijzen op nier- of hormonale stoornissen. Centrale diabetes insipidus (deficiëntie van vasopressine) en nefrogene diabetes insipidus (verstoorde respons op vasopressine) leiden tot een verminderde concentratie, terwijl chronische nierziekte of veroudering de concentratiecapaciteit kunnen verminderen. Tests zoals een urine-osmolaliteitsmeting en de wateronttrektest worden gebruikt om het concentratievermogen te beoordelen.