Tonsillen

De tonsillen, in het Nederlands ook amandelen genoemd, zijn lymfoïde weefsels in de keel die deel uitmaken van het immuunsysteem. Ze vormen samen met andere lymfeklierweefsels Waldeyers ring, een kring van weefsel die de ingang van de lucht- en voedselwegen afdekt. De belangrijkste componenten zijn de palatine amandelen aan weerszijden van het zacht gehemelte, de faryngeale amandel (adenoïde) achterin de neusholte, en de linguale amandelen aan de basis van de tong; er bestaan ook tubaire amandelen nabij de buis van Eustachius.

Functie: De tonsillen spelen een rol bij de afweer tegen inhalatie en inname van voedingsstoffen door het herkennen van ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Ze vangen pathogenen op en kunnen immunologische reacties initiëren, onder andere door productie van antilichamen. Bij kinderen is Waldeyers ring vooral actief; bij volwassenen verschuift de immunologische activiteit mogelijk naar andere delen van het lymfoïde stelsel.

Ontwikkeling en klinische aspecten: de amandelen groeien meestal tijdens de kindertijd en nemen daarna soms in omvang af naarmate men ouder wordt. Overmatige vergroting kan leiden tot ademhalingsproblemen, nachtelijk snurken of slaapapneu bij kinderen. Ontsteking van de amandelen, tonsillitis, is een veelvoorkomend aandoening en kan gepaard gaan met keelpijn, koorts en wit-geelachtige beslag op de amandelen. Bij recidiverende of chronische tonsillitis kan verwijdering van de amandelen (tonsillectomie) worden overwogen.

Diagnose en behandeling: diagnose gebeurt meestal op basis van klinisch beeld en, indien nodig, aanvullend onderzoek zoals keelonderzoek of beeldvorming. Behandeling varieert van conservatieve maatregelen zoals rust en pijnstilling, tot antibiotica bij bacteriële infectie, en chirurgische verwijdering bij frequente of ernstige ziekte en obstructie.