Tekstvormen

Tekstvormen is een gangbare indeling van geschreven teksten op basis van doel, inhoud en structuur. In onderwijs en communicatie worden teksten vaak geclassificeerd naar functie, zoals informeren, beschrijven, overtuigen, instrueren of reflecteren. Die indeling helpt lezers en schrijvers bij analyse, leesstrategieën en opdrachten.

Uitleggende of informatieve teksten (ook wel uiteenzetting) hebben als doel een onderwerp helder en feitelijk uit te leggen. Kenmerken: inleiding, kern met feiten en uitleg, en vaak een afsluiting; neutraal en objectief taalgebruik; gebruik van definities, voorbeelden en bewijzen; doel is inzicht verschaffen.

Beschrijvende teksten richten zich op wat iets is of hoe iets eruit ziet of aanvoelt. Doel is beeldvorming voor de lezer. Kenmerken: veel zintuiglijke details, beschrijvende volgorde, weinig persoonlijke mening; kan plaats- en tijdsbepalingen bevatten; voorbeelden: reisbeschrijvingen, portretten.

Betogende teksten (argumentatie) willen overtuigen of tot handelen aansporen. Kenmerken: standpunt, onderbouwen met argumenten en bewijzen, aandacht voor tegenargumenten; structuur met inleiding, argumenten en conclusie; taalgebruik gericht op overtuiging. Instructieve teksten (instructie, handleiding) geven aanwijzingen of regels voor een handeling. Kenmerken: duidelijke stappen, genummerde of geneste instructies, imperatieve taal; voorbeelden: recepten, gebruiksaanwijzingen, tutorials.

Beschouwende teksten presenteren verschillende gezichten van een onderwerp, wegen voor- en nadelen, en laten ruimte voor interpretatie. Doel is verdieping en reflectie.