Standardisatie

Standaardisatie is het proces waarbij normen worden ontwikkeld en toegepast om overeenstemming te bereiken, zodat producten, diensten en processen op elkaar aansluiten en veilig en efficiënt functioneren. Het doel is interoperabiliteit, kwaliteit en efficiëntie, en het vergemakkelijken van handel en samenwerking tussen bedrijven, overheden en consumenten.

Normen ontstaan meestal door consensus in commissies van standaardisatie-instellingen. Internationaal spelen ISO en IEC een centrale rol; op Europese schaal vormen CEN en CENELEC een belangrijke laag. In Nederland voert NEN de nationale standardisatie uit en vertaalt internationale normen waar mogelijk. Toepassing van normen is doorgaans vrijwillig, maar overheden kunnen normen verplicht stellen wanneer ze in wetgeving of aanbestedingsregels worden genoemd of door verwijzing in beleid.

Een breed spectrum aan normen bestaat uit product- en testnormen, procesnormen en managementsysteemnormen. Voorbeelden zijn ISO 9001 (kwaliteitsmanagement) en ISO/IEC 27001 (informatiebeveiliging). Het ontwikkelproces kent doorgaans publieke consultatie, vertegenwoordiging van betrokken partijen, consensus en herziening op gezette tijden. Normen moeten regelmatig worden geëvalueerd en zo nodig bijgewerkt.

De voordelen van standaardisatie zijn verbeterde interoperabiliteit, veiligheid, kwaliteit en efficiënter handelen. Het verlaagt kosten door hergebruik en compatibiliteit en ondersteunt internationale handel. Tegelijk kan standaardisatie innovatie belemmeren of tot hoge nalevingskosten leiden; kritiekpunten betreffen invloed van grote spelers en de traagheid van soms langlopende herzieningen. Regionaal geldt vooral in Nederland de aansluiting op Europese en globale normen via NEN en internationale organisaties.