Ribonucleïnezuurproteïnecomplexen

Ribonucleïnezuurproteïnecomplexen (RNP-complexen) zijn supramoleculaire assemblages waarin RNA-moleculen gebonden zijn aan eiwitten en zo functionele eenheden in de cel vormen. Het RNA biedt vaak een structuur of katalytische functie, terwijl eiwitten stabiliteit bieden, RNA-processen sturen, de locatie van het complex bepalen en de interacties versterken. RNPs zijn meestal dynamisch en bestaan uit meerdere RNA- en eiwitcomponenten die zich in verschillende toestanden kunnen vormen.

Belangrijke voorbeelden van RNP-complexen zijn onder andere het ribosoom, waarin rRNA samen met ribosomale eiwitten eiwitsynthese mogelijk maakt; spliceosome-assemblages die verantwoordelijk zijn voor het splicen van pre-mRNA en bestaan uit snRNA’s en vele eiwitten; RNase P en RNase MRP die betrokken zijn bij tRNA- en rRNA-verwerking. Verder leveren snoRNPs (small nucleolar RNPs) rRNA-modificaties, het SRP (signal recognition particle) dat eiwitten naar membranen leidt, en telomerase RNP dat telomeren onderhoudt. Naast deze klassieke RNP-machines bestaan er ook regulerende RNP-particles zoals heterogeneous nuclear RNPs (hnRNPs) die betrokken zijn bij RNA-ontvangst, -splicing en -stabiliteit.

Structuur en interacties van RNP-complexen zijn vaak modular en gebaseerd op specifieke RNA-bindende domeinen en eiwitmotieven die de binding en de functie regelen. De complexiteit en dynamiek van RNPs maken ze cruciaal voor genexpressie, RNAverwerking, transport en genoomonderhoud.

Onderzoek naar RNP-complexen maakt gebruik van technieken zoals cryo-elektronenmicroscopie, X-ray kristallografie en RNA-immunoprecipitatie (RIP/CLIP) om structuur en RNA‑binding-interacties in kaart te brengen. Verstoring van RNP-functies kan leiden tot cellulaire dysfunctionele processen en is betrokken bij diverse ziekten, waaronder auto-immuunziekten en splicing-gerelateerde aandoeningen.