Rechtspleging

Rechtspleging, vaak aangeduid als procesrecht, is het deel van het recht dat de wijze regelt waarop rechtszaken en procedures plaatsvinden. Het omvat de regels voor het instellen van een zaak, de behandeling bij de rechtbank, de bewijslast en de beslissing, evenals de mogelijkheden voor hoger beroep en tenuitvoerlegging. In de praktijk bestrijkt rechtspleging civiele procedures, strafprocedures en administratieve procedures, maar ook bijzondere maatregelen zoals voorlopige voorzieningen en geschillen buiten de rechter.

Het doel van rechtspleging is een eerlijk, voorspelbaar en efficiënt verloop van rechterlijke beslissingen, met waarborgen zoals hoor en wederhoor, de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van rechters, openbaar debat waar mogelijk, tijdige beslissingen en een evenwichtige proceshouding tussen partijen. Kenmerkende beginselen zijn due process, gelijke kansen voor partijen en duidelijke procedurele regels over bewijsmiddelen en termijnen, met rechtsmiddelen zoals hoger beroep en cassatie.

Het rechtsplegingssysteem omvat de structuur van de rechterlijke macht, de rollen van officier van justitie, rechter, advocaat en griffier, en de regels die beschrijven welke stappen de procedure doorloopt, welke bewijsmiddelen zijn toegestaan, en hoe vonnissen ten uitvoer worden gelegd. De mate van schriftelijke versus mondelinge behandeling verschilt per rechtsgebied en land. In Nederland en Vlaanderen vormt rechtspleging als term een onderscheidend onderdeel van het stelsel, dat voortdurend wordt aangepast aan maatschappelijke veranderingen, digitalisering en de toegankelijkheid van de rechter.