Overdrachtelijke

Overdrachtelijke is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat betrekking heeft op het overdragen van betekenis van het ene naar het andere domein, zodat de uiting niet letterlijk wordt genomen. In taal- en literatuurkritiek wordt de term gebruikt om uitspraken en beelden aan te duiden waarbij concepten uit een context worden toegepast op een andere, waardoor een figuurlijke of metaforische betekenis ontstaat.

In de taalwetenschap onderscheidt men overdrachtelijke taal van letterlijke taal. Overdrachtelijk taalgebruik verwijst naar uitingen waarbij een term of beeld uit een bepaald domein wordt toegepast in een ander domein, waardoor de betekenis verschuift naar een figuurlijke interpretatie. Voorbeelden zijn metaforen, metonymieën en personificaties, maar ook vaste uitdrukkingen met een niet-letterlijke betekenis.

Voorbeelden van overdrachtelijke uitdrukkingen zijn onder andere: "de tijd vliegt" (tijd wordt voorgesteld als iets dat kan vliegen; metaforische overdracht), "een rots in de branding" (stabiliteit en steun via beeldspraak), en "een hart van goud" (een eigenschap uitgedrukt via een figuratieve beschrijving). Zulke vormen van taalgebruik dienen vaak omcomplexiteit, emotie of abstracte ideeën duidelijker en levendiger te maken.

Etymologie en verwantschappen: het woord is afgeleid van het werkwoord overdragen, wat overdracht van betekenis impliceert. In vakliteratuur wordt gesproken van overdrachtelijke taal of overdrachtelijke uitdrukkingen, en het staat in verband met begrippen als figuurlijk taalgebruik, metaforiek, metonymie en personificatie. Het onderscheid met letterlijke taal is doorgaans duidelijk in de interpretatie en analyse van teksten.