Marktinefficiënties

Marktinefficiënties verwijzen naar situaties waarin de prijsmechanismen van vrije markten niet leiden tot een maatschappelijk optimale toewijzing van middelen. In een ideaal, volmaakt concurrentiebeeld reflecteren prijzen alle relevante kosten en baten, zodat de welvaart maximaal is. Bij marktinefficiënties ontbreekt dit evenwicht, waardoor er ofwel te weinig of te veel van een goed wordt geproduceerd ten opzichte van de sociale optimum.

Er zijn verschillende vormen. Allocatieve inefficiëntie ontstaat wanneer de marktprijzen niet overeenkomen met de maatschappelijke waarde van goederen, wat kan leiden tot onder- of overproductie. Productieve inefficiëntie houdt in dat bedrijven hogere kosten maken dan bij optimale productie mogelijk is, waardoor maatschappelijk minder welvaart wordt gerealiseerd. Informatieve inefficiëntie ontstaat door asymmetrische informatie of onvolledige transparantie, waardoor kopers en verkopers suboptimale keuzes maken.

Oorzaken van marktinefficiënties zijn onder meer externe effecten (negatieve externe effecten zoals vervuiling, positieve externe effecten zoals vaccinaties), publieke goederen die niet voldoende worden gefinancierd door de markt, asymmetrische informatie, marktmacht (monopolies en oligopolies), en transactiekosten of imperfecte prijsvorming. Ook beleids- en toezichthoudende obstakels kunnen marktwerking belemmeren.

Gevolgen zijn onder meer maatschappelijk welvaartsverlies, vaak uitgedrukt als deadweight loss, en misallocatie van hulpbronnen die economische dynamiek en innovatie kunnen remmen.

Beleid kan inefficiënties corrigeren door middel van internalisatie van externe effecten (bijv. belastingen of subsidies), regulering, het leveren van publieke goederen of het verbeteren van informatie, transparantie en concurrentie. De effectiviteit hangt af van de juiste ontwerpkeuzes en de afweging tussen overheidsfalen en marktuitkomsten.