Lipidenproductie

Lipidenproductie verwijst naar het synthetiseren en reguleren van lipiden in levende wezens. Lipiden omvatten vetten zoals triglyceriden, fosfolipiden, cholesterol en geraffineerde moleculen die een rol spelen in membranen, energieopslag en signaaltransductie. De productie varieert per weefsel en organisme, maar vertrekt doorgaand uit koolhydraat- of aminozuurafbraak en eindigt in opslag of functionele lipiden.

Een kernproces is lipogenese, met name in lever en vetweefsel. Beginpunten zijn acetyl-CoA en NADPH. Acetyl-CoA carboxylase zet acetyl-CoA om in malonyl-CoA, waarna enzymatische ketens van fatty acid synthase vetzuren bouwen. Deze vetzuren worden vaak gekoppeld aan glycerol om triglyceriden te vormen, die in adipocyten als oplosbare opslag dienen. Daarnaast ontstaat cholesterol via de mevalonaatroute, waarbij HMG-CoA reductase een sleutelcontrolpunt is.

Transport en opslag verlopen via lipoproteïnen. Lipoproteïnen zoals VLDL dragen triglyceriden door de bloedbaan naar weefsels, waar ze door lipoproteïne lipase worden afgebroken. Chylomicronen leveren lipidemodellen na maaltijden. In lever en andere weefsels reguleert hormoongeorienteerde afgifte van lipiden het evenwicht tussen opslag en mobilisatie.

Regulatie vindt plaats onder invloed van hormonen en energietoestand. Insuline bevordert lipogenese en opslag, terwijl glucagon en adrenaline lipolyse stimuleren. AMP-activated proteinase kinase kan lipogenese remmen. Onbalans in lipidenproductie is gerelateerd aan aandoeningen zoals obesitas, NAFLD en dyslipidemie en kan farmacologisch worden benaderd via mevalonat- of ACC-pathways. Industriële lipidenproductie omvat ook microbieel of plant-based lipide-inkomsten voor biobrandstoffen en voedingsmiddelen.