Lexiconvariatie

Lexiconvariatie verwijst naar variatie in de woordenschat van een taal tussen verschillende spraakgemeenschappen, regio's, sociale groepen en tijdstippen. Het omvat verschillen in woordkeuze, synoniemen, leenwoorden en semantische verschuivingen die voorkomen binnen hetzelfde taalsysteem.

Diepe kenmerken zijn onder meer geografische variatie (dialecten en regionale varianten), sociale variatie (sociolecten, leeftijd, geslacht, sociaaleconomische achtergrond), en registers (formeel versus informeel taalgebruik, vaktaal). Daarnaast speelt tijd een rol: diachrone verandering en semantische verschuiving door de geschiedenis.

Typen lexiconvariatie omvatten: synonieme varianten die in verschillende groepen overheersen; leenwoorden en calques uit andere talen; semantische verruiming of beperking van betekenissen; en de opkomst van jargon in specifieke vakgebieden of subculturen.

Oorzaken zijn taalcontact, contact met andere talen, sociale identiteiten en prestige-effecten, technologische ontwikkelingen en media die woorden verspreiden. Mechanismen omvatten semantische verschuiving, woordvorming, verschillen in frequentie en borrowings door economische of culturele relaties.

Onderzoeksmethoden omvatten corpusanalyse, veldwerk bij dialecten, enquêtes en lexicografisch data-onderzoek. Metingen omvatten lexicale diversiteit, type-token verhouding en frequentieverdelingen. Lexiconvariatie heeft implicaties voor onderwijs, lexicografie en taalbeleid, en laat zien hoe taal identiteit en verandering weerspiegelt.