Intensioneel

Intensioneel is een term uit de semantiek en de filosofie van taal die wordt gebruikt om contexten en uitdrukkingen te beschrijven waarvan de waarheid afhangt van meer dan de feitelijke stand van zaken in de huidige wereld. In intensionele contexten kan de waarheid van een uitspraak veranderen onder verschillende mogelijke werelden, mentale toestanden of modaliteit. Dit staat tegenover extensionaliteit, waarbij de waarheid alleen afhangt van de daadwerkelijke referenten in de tegenwoordige wereld.

Een belangrijk onderscheid is dat men vaak spreekt over intension (of zinsinhoud) versus extentsie (of referenten). De extentsie van een term is de verzameling dingen waaraan de term in de huidige wereld verwijst. De intensie is het conceptuele of zinsmatige begrip achter die term, inclusief diens modi en relaties tot mogelijke werelden. In formele modellen, zoals de possible worlds-semantic, wordt de intension vaak voorgesteld als een functie van mogelijke werelden naar waarheden of referenten.

Voorbeelden uit de taalwetenschap laten zien waarom intensionaliteit relevant is. In belief- of kenniscontexten kan substitution van co-referentiële termen mislukken: “John believes that the Morning Star is bright” kan anders zijn dan “John believes that the Evening Star is bright,” hoewel beide termen Venus verwijzen. Modaliteiten zoals mogelijkheid en noodzaak geven ook intensionaliteit weer: “Het is mogelijk dat er leven elders bestaat” blijft waar zelfs als er in de feitelijke wereld geen leven elders bekend is.

Intensioneel onderzoek vindt plaats in de filosofie van taal, linguïstiek en logica, en heeft toepassingen in kunstmatige intelligentie, cognitieve wetenschappen en formele semantiek. Het biedt een raamwerk om betekenissen te onderscheiden die afhankelijk zijn van referenten in diverse werelden en toestanden.