Filformaten

Filformaten, ook wel bestandsindelingen genoemd, beschrijven hoe data in een digitaal bestand is georganiseerd en hoe die gegevens worden gecodeerd en opgeslagen. Een formaat omvat doorgaans de structuur van de gegevens, de gebruikte tekenset en codering, eventuele compressie en de bijbehorende metadata. Het bepaalt hoe software de inhoud leest en verwerkt, en hoe bestanden op verschillende systemen herkenbaar blijven.

Veel formaten bestaan uit containerformaten en codecs. Een container bevat meerdere streams, zoals audio, video en tekstsporen (bijv. MP4, MKV, AVI). Een codec beschrijft hoe een specifieke stream is gecodeerd (bijv. H.264, AAC). Daarnaast bestaan er enkele indelingen zoals tekstbestanden (TXT, JSON, XML) en binaire beeld- en documentformaten (JPEG, PNG, PDF, TIFF).

Formaatstandaarden ontstaan bij internationale organisaties zoals ISO, IEC, IETF en W3C. Sommige formaten zijn openbaar en vrij te gebruiken; andere zijn proprietair en vereisen licenties. Voor lange termijn behoud is het effectief gebruik van archiefformats en duidelijke metadata. Voorbeelden: PDF voor documenten, JPEG en PNG voor afbeeldingen, MP3 en AAC voor audio, MP4 en MKV voor video.

Bij de keuze van een formaat spelen interoperabiliteit, platformondersteuning, bestandsgrootte en licenties een rol. Bestandsherkenning kan lastig zijn: extensies komen niet altijd overeen met de feitelijke indeling. Metagegevens zoals EXIF (afbeeldingen), ID3 (audio) en XMP (documenten) leveren extra context maar kunnen verouderd raken. Voor digitale archivering is het aan te raden formaten met langdurige ondersteuning en duidelijke documentatie te kiezen.