Doelwitproteïnen

Doelwitproteïnen zijn proteïnen in cellen of weefsels die door een geneesmiddel of ander ligand gemoduleerd worden om een farmacologisch effect te veroorzaken. Ze vormen de biologische interface waardoor een medicijn activiteit uitoefent, bijvoorbeeld door remming of activatie. Het begrip is fundamenteel in farmacologie en geneesmiddelontwikkeling.

Doelwitproteïnen komen in verschillende families voor, zoals receptoren (waaronder GPCRs en ionkanalen), enzymen (bijvoorbeeld kinases en proteasen) en transporters. Transcriptionele factoren worden soms ook als doelwit genoemd, hoewel zij vaker moeilijker te moduleren zijn. Een kernbegrip is drugability: de mogelijkheid om met een veilig en effectief ligand een duidelijke modulatie te bereiken via een geschikte bindingsplaats.

Identificatie en validatie van doelwitproteïnen gebeuren met doelwitgerichte screens, chemoproteomica en proteïne-affiniteitsmethoden, en met genomische benaderingen zoals CRISPR-schermen. Validatie vereist aantonen dat modulatie van de doelwitproteïne de gewenste biologische uitkomst veroorzaakt en dat het veiligheidsprofiel haalbaar is.

In geneesmiddelonderzoek sturen doelwitproteïnen de ontwikkeling van geneesmiddelen met hoge affiniteit en selectiviteit. Ze spelen ook een rol in gepersonaliseerde geneeskunde, waar variaties in doelwitproteïnen de respons beïnvloeden. Daarnaast is inzicht in doelwitnetwerken cruciaal om off-target effecten en polypharmacologie te beheersen.