Celgemedieerd

Celgemedieerd, ook wel cellulaire immuniteit genoemd, verwijst naar de afweersysteemprocessen waarbij gespecialiseerde witte bloedcellen, in plaats van antilichamen, direct betrokken zijn bij de herkenning en vernietiging van pathogenen of geïnfecteerde cellen. Het concept vormt één van de twee hoofdcomponenten van de adaptieve immuniteit, complementair aan humorale (antilichaam‑gebaseerde) immuniteit.

De belangrijkste celtypen die een rol spelen in celgemedieerde immuniteit zijn T‑lymfocyten, met name CD4⁺ helper‑T‑cellen, CD8⁺ cytotoxische T‑cellen en regulerende T‑cellen (Treg). Na activatie door antigeenpresenterende cellen, zoals dendritic cells, differentiëren deze T‑cellen naar functionele subsets. Helper‑T‑cellen sturen signalen uit via cytokinen die andere immuuncellen activeren, terwijl cytotoxische T‑cellen geïnfecteerde of afwijkende cellen direct doden door de vrijlating van perforine en granzymen. Regulatoire T‑cellen onderdrukken overmatige immuunresponsen om auto‑immuniteit te voorkomen.

Cellulaire immuniteit is cruciaal bij de bestrijding van intracellulaire micro-organismen, waaronder virussen, sommige bacteriën (bijvoorbeeld Mycobacterium‑soorten) en intracellular parasieten. Het speelt ook een belangrijke rol bij tumorimmuniteit, waarbij cytotoxische T‑cellen tumor‑specifieke antigenen herkennen en tumorcellen elimineren.

Stoornissen in celgemedieerde processen kunnen leiden tot immunodeficiënties, zoals bij HIV‑infectie waarbij CD4⁺ T‑cellen afgebroken worden, of tot auto‑immuniteit wanneer regulatoire mechanismen falen. Vaccinaties die T‑celresponsen induceren, zoals levend verzwakte vaccins, maken gebruik van celgemedieerde immuniteit om langdurige bescherming te bieden.