zinsambiguïteiten

Zinsambiguïteiten zijn zinnen die op meer dan één manier geïnterpreteerd kunnen worden doordat de zinsstructuur, de betekenissen van woorden of verwijzingen onduidelijk blijven. Ze ontstaan wanneer een zin ambigu blijft in hoe de onderdelen aan elkaar hangen of welke betekenis aan een woord wordt toegeschreven. Zinsambiguïteiten kunnen zowel syntactisch als semantisch van aard zijn.

Syntactische ambiguïteit ontstaat door de structuur van de zin. Een bekend voorbeeld is: De student ziet de docent met de verrekijker. Hier kan “met de verrekijker” verwijzen naar de docent of naar de student, afhankelijk van welke bijwoordelijke bepaling aan welk woord wordt gekoppeld. Semantische ambiguïteit heeft te maken met de betekenis van woorden of zinsdelen. Een woord als bank kan bijvoorbeeld zowel een meubelstuk als een financiële instelling betekenen; een zin als De bank is leeg kan daarom op twee manieren worden opgevat. Daarnaast kan ambiguïteit ontstaan door anaforische verwijzingen, bijvoorbeeld in Jan vertelde Piet dat hij ziek was, waar niet duidelijk is wie met hij bedoeld wordt.

Ook de scope van kwantoren kan leiden tot ambiguïteit. InIedere student gelooft dat hij een fout heeft gemaakt kan het onduidelijk zijn of elke student zelf een fout heeft gemaakt of dat één specifieke fout door alle studenten is gemaakt en waarnaar hij verwijst.

In taalwetenschap en informatietalen wordt aandacht besteed aan disambiguatie: context, prosodie, wereldkennis en syntactische analyse helpen om de beoogde interpretatie te bepalen. In vertaalwerk en natuurlijke taalverwerking is zinsambiguïteit een belangrijke uitdaging, omdat verkeerde interpretaties leiden tot misverstanden of onjuiste vertalingen.