ziekteverwekkende

Ziekteverwekkende is een bijvoeglijk naamwoord dat aangeeft dat een organisme, agentia of stof in staat is ziekte te veroorzaken bij een gastheer. In medische en biologische context verwijst het vaak naar ziekteverwekkers of pathogenen, die ook wel als zodanig worden aangeduid. Het woord is afgeleid van ziekte en verwekkend.

Ziekteverwekkend vermogen geldt voor diverse categorieën van organismen, waaronder bacteriën, virussen, schimmels, parasieten en prionen. Of ziekte optreedt, hangt af van meerdere factoren: de virulentie of severiteit van het pathogeen, de inoculatiedosis, de route van infectie, en de individuele afweer van de gastheer. Ook de aanwezigheid van andere factoren, zoals co-infecties of een verstoord microbioom, kan de kans op ziekte beïnvloeden. Sommige ziekteverwekkers zijn opportunistisch en veroorzaken meestal pas ziekte bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

In de woordkeuze onderscheidt men vaak tussen pathogeniciteit (het vermogen om ziekte te veroorzaken) en virulentie (de mate van ziekteverwekkendheid of ernst). Historisch werden Koch’s postulaten gebruikt om een deterministische relatie tussen een micro-organisme en ziekte aan te tonen; tegenwoordig komen aanvullende moleculaire en epidemiologische methoden aan bod. Begrippen als inoculatie-dosis (ID50) en virulentie-factoren (toxinen, adhesinen, invasie-eigenschappen) spelen een rol in het begrijpen en beheersen van ziekteverwekkers.

Ziekteverwekkende agentschappen zijn een centraal onderwerp in volksgezondheid, voedselveiligheid en klinische microbiologie, waar detectie, bestrijding en preventing van infecties centraal staan.