wormtandwieloverbrengingen

Een wormtandwieloverbrenging is een type tandwieloverbrenging waarin een schroefvormige worm in contact komt met een rondtandwiel, het wormtandwiel. De worm drijft het wiel aan en veroorzaakt een grote vermindering van snelheid en een hoog koppel in een relatief compacte opstelling. Het systeem werkt met weinig onderdelen en levert doorgaans stille werking bij lage toeren.

De overbrenging wordt bepaald door het aantal tanden van het wormtandwiel en het aantal starts van de worm. De verhouding i wordt uitgedrukt als i = Z / S, waarbij Z het aantal tanden van het wiel is en S het aantal starts van de worm. Een enkelstart-worm geeft ongeveer i ≈ Z:1; een dubbelstart-worm ongeveer i ≈ Z/2:1. Hierdoor kan met één wormtandwiel een grote reductie worden bereikt.

Efficiëntie ligt doorgaans lager dan bij veel andere tandwieltypen vanwege wrijving tussen worm en tandwiel. Typische waarden liggen in de orde van 30–60%, afhankelijk van materialen, smering en belasting. Of terugdraaien mogelijk is, hangt af van de lead-angle en de wrijving; bij een kleine lead-angle kan terugdraaien soms worden voorkomen (self-locking), wat nuttig is voor vergrendeling maar nadelig kan zijn als terugdraaien gewenst is.

Materiaalkeuze gaat meestal uit van staal voor de worm en brons voor het wormtandwiel, omdat bronzen wielen slijtage kunnen beperken en wrijving gunstig beïnvloeden. Ook kunststofwielen komen voor bij lagere belastingen. Goede smering met olie of vet is essentieel.

Toepassingen bevinden zich in machinebouw, CNC-machines, liften, kranen, robotica en transportbanden, waar hoge reductie in een beperkte ruimte en stille werking gewenst zijn.