werkwoordensysteem

Het werkwoordensysteem verwijst naar de structuur en het functioneren van werkwoorden in een taal; in het Nederlands omvat het vervoeging, tijd, wijs, aspect en de rol van hulp- en modale werkwoorden. Werkwoorden nemen vormen aan voor persoon en getal in de tegenwoordige tijd (ik werk, wij werken) en hebben onderscheiden verleden tijdsvormen (ik werkte, wij werkten) en voltooid deelwoorden (gewerkt) voor samengestelde tijden.

Belangrijke onderdelen zijn de infinitief (werken), de stam (werk-), persoonsvormen, het voltooid deelwoord en participia. Nederlandse werkwoorden worden traditioneel verdeeld in sterke (vocaalverandering in de verleden tijd: lopen — liep — gelopen) en zwakke werkwoorden (regelmatige uitgangen: werken — werkte — gewerkt). Separable verbs (opstaan) splitsen in zinspositie en vormen het voltooid deelwoord met het voorvoegsel (opgestaan); inseparable verbs (behandelen) krijgen doorgaans geen ge- voorvoegsel in het perfectum.

Hulpwerkwoorden zoals hebben en zijn vormen de perfecte en passieve constructies (ik heb gewerkt; het wordt gebouwd; het is gebouwd). Modale werkwoorden (kunnen, moeten, mogen, willen, zullen) drukken mogelijkheid, verplichting, toestemming, wil of toekomst uit en staan vaak met een infinitief.

Het systeem bevat ook imperatief en conditionele uitdrukkingen; sommige vormen zijn verouderd (conjunctief). Fonologische en syntactische regels bepalen vervoeging en plaatsing, en dialectale variatie beïnvloedt vormen en gebruik.