wereldklimaat

Het wereldklimaat is het langjarige patroon van weersomstandigheden op aarde op wereldschaal. Het omvat gemiddelde temperatuur, neerslag en windpatronen, evenals oceaanstromen en de interacties tussen land, zee en atmosfeer. Het wereldklimaat wordt bepaald door de inkomende zonne-energie, de aardse stralingsbalans en de werking van het klimaatstelsel, waarin de atmosfeer, hydrosfeer, cryosfeer, biosfeer en lithosfeer een rol spelen.

Belangrijke processen zijn onder meer de broeikaswerking, die warmte vasthoudt en het klimaat beheersbaar maakt, en de energiebalans die via straling en windtransport plaatsvindt. Gedragsveranderingen in broeikasgassen, zoals CO2 en methaan, kunnen deze balans verschuiven en leiden tot veranderingen in het wereldwijde klimaat.

Het wereldklimaat is niet uniform: er bestaan wereldwijde patronen en circulaties zoals de Hadley-cellen, de jetstroom en oceaanstromingen die warmte over de continenten verdelen. Langdurige variaties, zoals El Niño en La Niña, beïnvloeden op korte termijn wereldwijde neerslag en temperaturen.

Het klimaat wordt bestudeerd met instrumentele metingen, paleoklimaatdata en klimaatmodellen. Gegevens uit ijsboringen, boomringen en historische registraties geven inzicht in het verleden. Modellen reconstrueren toekomstige klimaatscenario's onder verschillende emissiepad, zoals die van het IPCC.

Sinds de Industriële Revolutie laat het wereldklimaat een netto opwarming zien, mede door toegenomen broeikasgassen. Gevolgen zijn onder meer smelten van ijs, zeespiegelstijging, veranderingen in neerslagpatronen en intensivering van extremen. Beleidsmaatregelen richten zich op mitigatie en adaptatie.