vesikels

Vesikels zijn kleine membraan-omhulde zakjes die materiaal binnen cellen verplaatsen of uitwisselen met de omgeving. Ze bestaan uit een dubbele fosfolipidelaag en bevatten eiwitten en soms enzymen die nodig zijn voor hun functie. Vesikels ontstaan vaak door afsnoering of knoping van een donor-membraan en worden getransporteerd langs het cytoskelet met behulp van motorproteïnen. Het proces vereist coat-eiwitten zoals clathrine, COPI en COPII en SNARE-eiwitten die fusie tussen donor- en doelmembraan mogelijk maken.

Transportvesikels vervoeren moleculen tussen organellen, zoals van het endoplasmatisch reticulum naar het Golgi-apparaat (COPII-transport) en terug (COPI). Secretievesikels brengen aangemaakte eiwitten en lipiden naar de plasmamembraan of buiten de cel. Endosomale vesikels nemen extracellulaire stoffen op via endocytose en leiden deze vaak naar late endosomen of lysosomen.

Extracellulaire vesikels omvatten exosomen en microvesikels. Exosomen zijn kleinere vesikels (ca. 30–150 nm) die ontstaan uit multivesiculaire lichamen en vrijkomen bij fusie met het plasmamembraan. Microvesikels zijn groter (ca. 100–1000 nm) en ontstaan door afsnoering van het plasmamembraan.

Vesikels spelen een centrale rol in secretie, intracellulair transport, signaaloverdracht en cel-homeostase. Defecten in vesikeltrajecten worden in verband gebracht met diverse aandoeningen, waaronder neurodegeneratieve ziekten en stofwisselingsstoornissen.