veiligheidwetenschap

Veiligheidwetenschap is een interdisciplinair vakgebied dat zich richt op het begrijpen, evalueren en verbeteren van veiligheid in menselijke activiteiten, systemen en organisaties. Het combineert inzichten uit engineering, menselijke factoren, sociologie, psychologie, organisatiekunde en informatica om oorzaken van ongevallen en near-misses te analyseren en maatregelen te ontwerpen die risico’s verminderen.

Centraal staan begrippen als hazard, risico, barrières, veiligheidscultuur, menselijke fout en resilience. Het vakgebied onderzoekt hoe technische systemen, organisatorische structuren en menselijk gedrag samenwerken om veiligheid te waarborgen, en hoe leren uit incidenten de veerkracht van systemen kan vergroten.

Methoden omvatten incidentanalyse (root-cause analyse), faalboomanalyse, FMEA, probabilistische risicoanalyse, veiligheidsevaluaties, audits en veiligheidscultuurmetingen. KPI’s, kosten-batenafwegingen en veiligheidskritieke processen worden gebruikt om interventies te prioriteren en hoe implementaties te monitoren.

Geschiedenis: Veiligheidwetenschap ontwikkelde zich vooral na de Tweede Wereldoorlog, met snelle vooruitgang in luchtvaart, kernenergie en industriële veiligheid. Belangrijke denkers zoals James Reason hebben het begrip van menselijke fout en het Swiss Cheese-model bijgedragen. Sinds de jaren 1990 is het veld verder verbreed met aandacht voor systemen, veerkracht en governance.

Toepassingsgebieden zijn onder meer de luchtvaart, transport en bouw, gezondheidszorg, industriële productie, nucleaire en chemische industrie, softwareveiligheid en organisatorische veiligheid in bedrijven en overheden.

Uitdagingen: de complexiteit van hedendaagse socio-technische systemen, de noodzaak van multi-disciplinair samenwerken, gegevens- en modelonzekerheid, en de implementatie van veiligheidscultuur en continu leren. Het veld werkt vaak aan normen en regelgeving en aan ontwerpprincipes die veiligheid vroeg in het systeem verankeren.