uitzoeken

Uitzoeken is een Nederlands werkwoord met het separabele voorvoegsel uit- van zoeken. Het heeft twee hoofdbetekenissen: (1) kiezen of selecteren na afweging, uit een reeks opties; (2) onderzoeken of vaststellen wat er aan de hand is of waarom iets is gebeurd. In de eerste betekenis gaat het vaak over het maken van een keuze, bijvoorbeeld een cadeau uitzoeken of een jurk uitzoeken. In de tweede betekenis gaat het om achterhalen of bepalen van feiten, bijvoorbeeld uitzoeken wat er fout ging of wat de oorzaak is.

Grammatica en voorbeelden: in de tegenwoordige tijd wordt het prefix gescheiden: "Ik zoek het uit". In de voltooide tijd is het "uitgezocht": "Ik heb het uitgezocht". De verleden tijd is "zocht uit": "Ik zocht het uit". Voorbeelden: "We moeten nog even uitzoeken wat de prijs is" en "We hebben de opties uitgezocht". Het werkwoord kan ook als infinitief met "uitzoeken" worden gebruikt, bijvoorbeeld "een cadeau uitzoeken", of in combinatie met gaan of willen: "Ik ga een cadeau uitzoeken."

Relaties en nuance: "uitzoeken" verschilt van "kiezen" of "uitkiezen". "Kiezen" duidt meestal op een eenvoudige selectie, terwijl "uitzoeken" vaak een bredere afweging of onderzoek impliceert en kan betekenen dat men iets achterhaalt of nagaat wat de beste optie is. In dagelijks taalgebruik worden de termen soms door elkaar gebruikt, maar "uitzoeken" legt doorgaans meer nadruk op het proces van zoeken en verifiëren.

Etymologie en verwante termen: het woord komt van uit- ("uit" richting buiten) en zoeken ("to search"). Het is verwant aan "uitkiezen", waarbij uit- eerder wijst op selectie uit opties, en "uitzoeken" op het verkrijgen van inzicht of het grondig bepalen.