uitscheidingsroutes

Uitscheidingsroutes zijn de biologische paden waardoor stoffen uit het lichaam verdwijnen. Ze omvatten zowel endogene afvalstoffen als exogenen zoals medicijnen en milieutoxicogenen. Het doel van uitscheiding is het handhaven van homeostase en het voorkomen van ophoping van schadelijke stoffen. De belangrijkste routes zijn renale, hepato-biliaire, longpulmonale en, in mindere mate, huid- en melkafscheiding.

Renale uitscheiding is de meest voor de hand liggende en onderzochte route voor veel geneesmiddelen. Via glomerulaire filtratie, tubulaire secretie en soms terugresorptie in de nieren worden wateroplosbare en minder lipofiele stoffen uitgescheiden in urine. De snelheid wordt beïnvloed door nierfunctie, urine-pH (ion trapping), hydratatietoestand en drug-kenmerken zoals oplosbaarheid en ionisatie. Voeding en interacties met geneesmiddelen kunnen deze route versterken of beperken.

Hepato-biliaire uitscheiding houdt in dat sommige stoffen en metabolieten in de lever in gal worden uitgescheiden en vervolgens met de ontlasting het lichaam verlaten. Enterohepatische recirculatie kan de eliminatie vertragen en de halfwaardetijd verlengen. Stoffen met hoge moleculaire polariteit of speciale transporterwerking worden vaak via deze weg uitgescheiden.

Longpulmonale uitscheiding omvat de uitademing van vluchtige stoffen, zoals ethanol en sommige anesthetica. Huid (zweet) en borstvoeding (melk) vormen minder frequente routes maar kunnen bij bepaalde stoffen relevant zijn.

Factoren zoals leeftijd, lever- en nierfunctie, vochtbalans, pH van urine en gal, en interacties tussen medicijnen beïnvloeden welke routes dominant zijn en hoe snel een stof wordt uitgescheiden. Het begrip van uitscheidingsroutes is essentieel voor dosering, toxicologie en farmacokinetiek.