uitlegbaar

Uitlegbaar is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat aangeeft dat iets verklaarbaar of begrijpelijk is. Iets dat uitlegbaar is, kan worden toegelicht of onderbouwd met redenen, feiten of een duidelijke uitleg. In bredere zin verwijst uitlegbaarheid naar de mate waarin een proces, besluit of fenomeen aan mensen kan worden uitgelegd en begrepen.

De term is afgeleid van het werkwoord uitleggen en het achtervoegsel -baar, waarmee een eigenschap wordt uitgedrukt die iemand kan toelichten. In de Nederlandse taal komt uitlegbaar vooral voor in technologische en wetenschappelijke contexten, waar transparantie en verantwoording van processen centraal staan.

In de informatica en kunstmatige intelligentie verwijst uitlegbaarheid naar systemen waarvan de werking en beslissingen begrijpelijk gemaakt kunnen worden voor gebruikers, onderzoekers of toezichthouders. In de filosofie, logica en wetenschapsfilosofie kan uitlegbaarheid worden opgevat als de mate waarin redeneringen, argumenten en bewijslijnen helder en traceerbaar zijn.

Zie ook verklaraarbaarheid, transparantie en interpretabiliteit. Verwante termen benadrukken verschillende aspecten van begrijpelijkheid: verklaarbaarheid legt de nadruk op waarom iets gebeurt, transparantie op de openbaarheid van informatie en processen, en interpretabiliteit op hoe gemakkelijk een mens een model of uitslag kan begrijpen. In debat en beleid speelt uitlegbaarheid vaak een cruciale rol bij de beoordeling van besluitvormingssystemen en verantwoording."