transaminatie

Transaminatie is een veelvoorkomend biochemisch proces waarbij een aminogroep wordt overgedragen van een aminozuur op een alfa-ketozuur. Dit gebeurt hoofdzakelijk onder invloed van aminotransferasen, ook wel transaminasen genoemd, en is een kernmechanisme in zowel de afbraak als de synthese van aminozuren.

Het proces vereist het co-enzym pyridoxal-5'-fosfaat (PLP), afgeleid van vitamine B6. Typische voorbeelden van transaminasen zijn alanine-aminotransferase (ALAT of ALT) en aspartaat-aminotransferase (ASAT of AST). ALAT katalyse de overdracht van een amino groep van L-alanine naar alfa-ketoglutaarzuur, waardoor pyruvaat en glutamaat ontstaan; ASAT katalyse de overdracht van een amino groep van aspartaat naar alfa-ketoglutaarzuur, met oxaloacetaat en glutamaat als eindproducten. De reactie is doorgaans reversibel; de richting hangt af van de concentraties van donor- en acceptorstoffen.

Transaminatie speelt een centrale rol in stikstofmetabolisme, in de afbraak van aminozuren en de synthese van niet-essentiële aminozuren. Het koppelt de stikstofbalans aan het koolhydraatmetabolisme via de TCA-cyclus: oxaloacetaat en alfa-ketoglutaarzuur dienen als tussenoplossers die aminogroepen kunnen uitwisselen.

In de kliniek worden transaminasen in bloed gemeten als leverfunctie-indicatoren. Verhoogde ALT en/of AST wijzen op levercelbeschadiging, maar AST komt ook in hart en skeletspier voor, waardoor de patroon van verhoogingen en de AST/ALT-ratio klinisch van belang zijn (bijvoorbeeld in leveraandoeningen zoals ontsteking of alcoholische leverziekte).

De activiteit kan variëren tussen weefsels en isoformen; de meetwaarden geven inzicht in ziektebeelden maar moeten in context worden geïnterpreteerd.