tongmotoriek

Tongmotoriek verwijst naar het vermogen om bewegingen van de tong en de omliggende mondspieren te controleren. Deze motoriek is essentieel voor spraak, slikken en kauwen. Het omvat spierkracht, bewegingsbereik, coördinatie, snelheid en precisie van tongbewegingen, en de interactie met de lippen, het gehemelte en de kaak.

Anatomie en functie: De tong bevat intrinsieke spieren die de vorm en fijnere bewegingen sturen en extrinsieke spieren die de tongpositie wijzigen. Samen werken ze met de lippen, het gehemelte en de keelwand om articulatie en voedseltransport mogelijk te maken. Een goed georganiseerde tongmotoriek ondersteunt duidelijke spraakklanken en een gecontroleerde slikreflex.

Ontwikkeling: Bij zuigelingen bestaan tongbewegingen uit reflexmatige patronen. Naarmate kinderen groeien, ontwikkelen zich beheersing van tongbewegingen, slikken en articulatie. De tongmotoriek blijft evolueren gedurende de kindertijd en adolescentie, met individueel geringe variaties in snelheid en precisie.

Beoordeling en diagnose: Logopedie of foniatrie beoordeelt tongmotoriek via observatie van tong- en kaakbewegingen, spraakklanken en slikfunctionaliteit. Soms worden beeldvormende onderzoeken toegepast om slikbewegingen te evalueren, bijvoorbeeld bij verdenking op dysfagie.

Stoornissen en klinische relevantie: Problemen met tongmotoriek komen voor bij dysartrie (articulatieproblemen door zwakte of coördinatieverlies), apraxie van de spraak, dysfagie en tonggebonden bewegingen zoals afwijkende tongspits- of -tongpositie. Ook afwijkingen zoals een korte tongriem kunnen de tongbewegingen beperken.

Behandeling en aanpak: Therapie richt zich op het verbeteren van kracht, bewegingsbereik en coördinatie door taakgerichte mondmotorische oefeningen en functionele training. Bij slikproblemen worden vaak ook compensaties toegepast, zoals aanpassingen in voedseltextuur of hoofd- en lichaamspositie. De bewijslast voor mondmotorische oefeningen varieert per aandoening; bij dysfagie is taakgericht trainen in combinatie met sliktechnieken vaak effectiever dan algemene oefeningen.