toetssteen

Toetssteen is een donker, fijnkorrelig gesteente dat traditioneel werd gebruikt om de zuiverheid van edelmetalen te testen, met name goud en zilver. Het begrip komt van toets (test) en steen. Het oppervlak is meestal glad en hard genoeg om krassen te kunnen maken, maar zacht genoeg om geen schade aan de metalen te veroorzaken. De steen komt in verschillende soorten, vaak leisteen of jasperachtige materialen, die een consistente oppervlakte bieden voor het testen.

Gebruik en methode: een stuk metaal wordt tegen de toetssteen geschuurd om een dunne spoor achter te laten. Vervolgens wordt een zuurtest uitgevoerd: verschillende zuren worden op het spoor aangebracht. Salpeterzuur lost doorgaans de meeste onedelmetalen op maar laat goud en platina in hoge zuiverheid grotendeels onaangetast; bij legeringen ontstaat meestal een kenmerkende reactie die helpt bij het schatten van de karatwaarde. De reactie kan variëren afhankelijk van de samenstelling van de legering en de exacte testmethode. Vaak worden referentielijnen of indicatoren op de steen gezet om de beoordeling te vergemakkelijken.

Geschiedenis en toepassing: de toetssteen werd al in de oudheid en middeleeuwen gebruikt door goudsmeden en assaykantoren als een snelle, goedkope indicatie van edelmetaalzuiverheid. Het is geen exacte maatstaf; resultaten zijn indicatief en hangen af van de gebruikte methode en ervaring van de tester.

Moderne praktijk: in veel laboratoria en industrieën worden nowadays instrumentele methoden zoals röntgenfluorescentie (XRF) toegepast voor nauwkeurige bepaling van samenstelling en zuiverheid. De toetssteen blijft echter als eenvoudige, toegankelijke methode bestaan voor handmatige controles door juweliers, verzamelaars en hobbyisten.