tijdenschalen

Tijdenschalen zijn indelingen en referentiekaders die aangeven hoe lang gebeurtenissen duren en in welk tijdsvenster ze plaatsvinden. Ze dienen om tijdreeksen te ordenen, verbanden te herkennen en historische of natuurlijke processen te plaatsen in een overzichtelijk raamwerk. Tijdenschalen bestrijken een breed spectrum, van seconden en minuten tot miljoenen en miljarden jaren, en worden aangepast aan het onderwerp van studie.

Op basis van duur onderscheiden we korte tijdschalen, zoals seconden, minuten en uren, en lange tijdschalen, zoals decennia, eeuwen, millennia en geologische of kosmische tijdschalen. In de geowetenschappen is de geologische tijdschaal een hiërarchische structuur die aardgeschiedenis in eon, era, periode en epoch ordent, meestal gebaseerd op stratigrafie en fossielbewijzen. In de astronomie en kosmologie worden eveneens enorme tijdschetsen gehanteerd om gebeurtenissen in het universum te plaatsen.

Datering en calibratie spelen een centrale rol bij tijdschalen. Absolute dateringen, zoals radiometrische datering (bijv. koolstof-14, uranium-lood), geven jaartallen of tijdsvensters. Relatieve dateringen, zoals stratigrafische volgordes en dendrochronologie (boomringen), geven volgorde en relatieve duur aan zonder een exact jaartal. Daarnaast zorgen kalender- en tijdstandaarden voor coherente civil time: UTC en TAI vormen de wereldwijde basis voor klokken, terwijl lokale tijdzones variaties kunnen kennen.

Tijdenschalen zijn cruciaal voor geschiedenis, archeologie, geowetenschappen, klimaatonderzoek en planning. Ze onderkennen verschillen in cultuur, meetmethoden en calibratie, en vereisen voortdurende revisie naarmate nieuwe gegevens beschikbaar komen.