tectiekracht

Tectiekracht is een term die in de geowetenschappen gebruikt wordt om de krachten te beschrijven die samenhangen met platentektoniek en die leiden tot vervorming van de lithosfeer. Het verwijst naar de netto aandrijfkrachten achter de beweging van tektonische platen en de daarbij horende spanningen die rotsen kunnen doen vervormen, breken en verheffen. Tectiekracht is geen eenduidige meetbare grootheid, maar een architektuur van krachten die in verschillende regio’s en contexten kan variëren.

De belangrijkste bronnen van tectiekracht zijn convectie in de mantel onder de lithosfeer, slab-pull bij subductiezones en ridge-push bij mid-oceanische ruggen. Samen met weerstand langs plaatgrenzen leveren deze krachten de drijvende en schurende interacties die platen doen bewegen. De resulterende spanningen manifesteren zich als compressieve, tensieve en shear-krachten binnen het gesteente.

In de praktijk wordt tectiekracht afgeleid uit observaties van plaatbewegingen, seismische activiteit, zwaartekrachtsvelden en topografie, evenals uit geodynamische modellering. Metingen uit GPS-netwerken, seismische tomografie en paleomagnetische gegevens helpen bij het constrainen van de richting en schatting van de krachten in verschillende regio’s en tijdsperioden.

Geologische verschijnselen die met tectiekracht samenhangen zijn onder andere breukvorming, folding, bergvorming, vulkanisme en aardbevingen. Bij convergente marges leiden compressieve krachten tot uplift en verdikking van de korst; bij divergente marges promoveren tensie en crustale uitrekking; bij transforme marges ontstaan schuifspanningen langs breuklijnen.