stralingen

Stralingen verwijzen naar de overdracht van energie door middel van elektromagnetische golven of deeltjes die door een bron worden uitgezonden. Stralingen kunnen ioniserend zijn, wat atomen kan ioniseren, of niet-ioniserend, met minder energie die doorgaans geen ionisatie veroorzaakt.

Ioniserende straling omvat onder meer alfa- en bèta-deeltjes, gamma- en röntgenstraling. Niet-ioniserende straling omvat infrarood, zichtbaar licht, ultraviolet, radiogolven en microgolven. De classificatie hangt af van de energie van de straling en het vermogen om elektronen uit atomen te verwijderen.

Bronnen van stralingen kunnen natuurlijk zijn, zoals zonnestraling, kosmische straling en straling uit de aardlaag, of door mensen voortgebracht, zoals kernreactoren, medische beeldvorming (röntgenstraling), industriële stralingsbronnen en communicatietechnologie. Ook lasers kunnen straling uitzenden; afhankelijk van hun systeem kunnen ze ioniserend of niet-ioniserend zijn.

Straling wordt in metingen en dosimetrie gevolgd. De absorberende dosis wordt uitgedrukt in gray (Gy); de mogelijke biologische impact wordt vaak uitgedrukt in sievert (Sv). Detectie en monitoring gebeuren met apparaten zoals Geiger-Müller tellers, scintillatiedetectors en persoonlijke dosimeters.

Gezondheid en veiligheid vormen een belangrijk aandachtspunt bij straling. Ioniserende straling kan celschade veroorzaken en het lymfatisch en kankerrisico verhogen; acute effecten treden op bij hoge doses. Bescherming gebeurt via tijdsbeperking, afstand houden tot de bron en afscherming met materialen zoals lood of beton, vaak ondersteund door dosimetrie en regelgeving.

Toepassingen van stralingen zijn onder meer medische diagnostiek en radiotherapie, industriële non-destructive testing, wetenschappelijk onderzoek en astronomenie. Regulering en veiligheid worden wereldwijd gehandhaafd door normen en adviesorganen die richtlijnen voor blootstelling en bescherming geven.